વર્ષો પહેલા વિલાયતી ખાતર અને જંતુ નાશક દવા વગર આપણાં દેશમાં ખેતી થતી હતી તે સમયે અન્ય દેશોથી અનાજ ની આયાત કરવી પડતી હતી તેથી આપણાં દેશમાં ખેત ઉત્પાદન વધે તે ખૂબ જરૂરી હતું ખેત ઉત્પાદન વધારવા માટે વિલાયતી ખાતર અને જંતુનાશક દવાઓનો સહારો લેવામાં આવ્યો આ વિલાયતી ખાતર અને દવાઓના ઉપયોગથી જમીન સાથે જોડાયેલા રહેતા અળસીયાનો નાશ થયો અને જમીન વિલાયતી ખાતર અને દવાઓની વ્યસની બની, પાકની ગુણવતા બગડી, ખોરાકમાં ઝેરી તત્વોનું પ્રમાણ વધ્યું , બિયારણો, પાણી અને પર્યાવરણ વગેરે પ્રદુષિત થયા. પાકમાં રોગ જીવાંતનું પ્રમાણ વધ્યું પરિણામે મનુષ્ય, પ્રાણીઓના શ્વાસ ઉપર વિપરીત અસર થઈ મનુષ્યમાં રોગનું પ્રમાણ વધ્યું અને રોગ પ્રતિકારક શક્તિ ઘટી.
ગાયના છાંણ અને ગૌમુત્ર માઠી શુભાષ પાલેકરજીએ આપેલા માર્ગદર્શન મુજબ જીવામૃત પાણી સાથે જમીનને આપવાથી જમીનમાં મોટા પ્રમાણમા અળસિયાઑ પેદા થયા વિલાયતી ખાતર અને દવા વગર લાખો ખેડૂતો ખેત ઉત્પાદન મેળવવા લાગ્યા. ગાય આધારિત પ્રાકૃતિકખેતી થી ખેડૂતોને ખેત ઉત્પાદન ખર્ચ ઘટ્યું, વિલાયતી ખાતર અને દવા દ્વારા જે ખેત ઉત્પાદન થતું તેટલું અને અમુક પાકોમાં તેથી પણ વધુ ખેત ઉત્પાદન મળવા લાગ્યું આ પધ્ધતિથી ખેતી કરતાં અનેક ખેડૂતોની અમોએ મુલાકાત લીધી તેઓની ખેતી કરવાની કર્યા પધ્ધતિ સમજ્યા. આજે હજારો ખેડૂતો પ્રાકૃતિકખેતી કરી રહ્યા છે અને પરિણામો પણ સારા મેળવી રહ્યા છે. ગાય આધારીત પ્રાકૃતિકપધ્ધતિથી બહુ મુખી ફાયદાઓ છે ખેડૂતોને ખેત ઉત્પાદન ખર્ચ ઘટે છે અને ઉત્પાદનની આવક વધે છે લોકોને રસાયણ મુક્ત ખોરાક પ્રાપ્ત થાય છે. ગાય આધારિત ખેતી હોવાથી ગાયની પણ સેવા થાય છે ઓછા પાણી દ્વારા ઉત્પાદન થાય છે આ પધ્ધતિમાં જીવામૃત આપવાથી મોટા પ્રમાણમાં અળસિયા પેદા થાય છે અને તે અળસિયા ખેતરની જમીન પોચી હોય ત્યાં સુધી એટલે કે ૧૫-૧૫ ફૂટ સુધી જમીનમાં છિદ્રો પાડે છે અને બીજા છિદ્રો દ્વારા બહાર આવે છે. આ અળસિયા જમીનને ઉપજાવ બનાવવા માટે તો કામ કરે જ છે પરંતુ ૬ ઇંચ વરસાદ પડે તો પણ સંખ્યા બંધ ખેતરોમાં છિદ્રો હોવાથી વરસાદનું બધુજ પાણી જમીનમાં ઉતારી જાય છે તેથી આ પધ્ધતિમાં જળસંચય નું પણ બહુ મોટું કામ થાય છે. આ પધ્ધતિ થી ખેતી કરતાં ખેડૂતોને પાકમાં કોઈપણ પ્રકારનો રોગ લાગે તો નિમાસ્ત્ર નામની દવા બનાવેલ છે આ દવા કોઈ પાસેથી ખરીદવી નથી પડતી પરંતુ ખેડૂત પોતે લીમડાના પાન, સીતાફળના પાન જેવા વગેરે ૧૦ પ્રકારના પાન અને ગૌમુત્ર માંથી બનાવે છે. અને પાકને રોગ માંથી મુક્તિ અપાવે છે. ગાય આધારિત પ્રાકૃતિક ખેતી થી હજારો ખેડૂતો વિલાયતી ખાતર અને દવા વગર ખૂબ સારૂ ઉત્પાદન મેળવતા થયા છે. વર્ષોથી આપણાં સૌના મગજમાં એક વાત હતી કે વિલાયતી ખાતર અને જંતુ નાશક દવા વગર કોઈપણ પ્રકારનું ઉત્પાદન થઈ શકે નહીં, વિલાયતી ખાતર અને દવા વગર ઉત્પાદન લેવા માટેના પ્રયાસો થતા પણ ત્યારે તેમાં સફળતા મળતી નહોતી પરંતુ આજે ગાય આધારિત જીવામૃત બન્યું તે જીવામૃત દ્વારા પ્રાકૃતિકખેતીને ખુબજ બળ મળ્યું છે જેના કારણે આપણને આજે હજારો ખેડૂતો પ્રાકૃતિકખેતી કરતાં જોવા મળે છે કોઈ ખેડૂત ૫ વર્ષથી તો કોઈ ખેડૂત ૩ વર્ષથી પ્રાકૃતિકખેતી કરે છે.
સજીવ ખેતી એ એક ઉત્પાદન પ્રણાલી છે જે કૃત્રિમ સંયોજન ખાતરો, જંતુનાશકો, વૃદ્ધિ નિયમનકારો, આનુવંશિક રીતે સંશોધિત સજીવો અને પશુધન ખાદ્ય પદાર્થોના ઉપયોગને ટાળે છે અથવા મોટાભાગે બાકાત રાખે છે. શક્ય તેટલી હદ સુધી સેન્દ્રિય ખેતી પદ્ધતિ પાકના પરિભ્રમણ, પાકના અવશેષોનો ઉપયોગ, પશુ ખાતર, કઠોળ, લીલા ખાતર, ખેત જૈવિક કચરો, જૈવ ખાતરો, યાંત્રિક ખેતી, ખનિજ ધારક ખડકો અને જમીનની ઉત્પાદકતા અને ખેડાણ જાળવવા જૈવિક નિયંત્રણના પાસાઓ પર આધાર રાખે છે. છોડના પોષક તત્ત્વો પૂરા પાડવા અને જંતુઓ, નીંદણ અને અન્ય જીવાતોને નિયંત્રિત કરવા.
ઓર્ગેનિક પદ્ધતિઓ ખેતીની ઉત્પાદકતામાં વધારો કરી શકે છે, પર્યાવરણીય નુકસાનના દાયકાઓનું સમારકામ કરી શકે છે અને નાના ખેત પરિવારોને વધુ ટકાઉ વિતરણ નેટવર્કમાં ગૂંથવી શકે છે, જો તેઓ ઉત્પાદન, પ્રમાણપત્ર અને માર્કેટિંગમાં પોતાને ગોઠવે તો ખાદ્ય સુરક્ષામાં સુધારો કરે છે. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં ખેડૂતોની વધતી જતી સંખ્યામાં ખેતીમાં રસ નથી દેખાતો અને જે લોકો ખેતી કરતા હતા તેઓ અન્ય વિસ્તારોમાં સ્થળાંતર કરી રહ્યા છે. સજીવ ખેતી એ આત્મનિર્ભરતા અથવા ખાદ્ય સુરક્ષાને પ્રોત્સાહન આપવાનો એક માર્ગ છે. રાસાયણિક ખાતરો અને ઝેરી જંતુનાશકોના મોટા પ્રમાણમાં ઉપયોગ જમીન અને પાણીને ભારે ઝેર આપે છે. આની પછીની અસરો ગંભીર પર્યાવરણીય પરિણામો છે, જેમાં ટોચની જમીનની ખોટ, જમીનની ફળદ્રુપતામાં ઘટાડો, સપાટી અને ભૂગર્ભ જળનું દૂષણ અને આનુવંશિક વિવિધતાના નુકશાનનો સમાવેશ થાય છે.
સજીવ ખેતી કે જે એક સર્વગ્રાહી ઉત્પાદન વ્યવસ્થાપન પ્રણાલી છે જે કૃષિ-ઇકોસિસ્ટમ આરોગ્યને પ્રોત્સાહન આપે છે અને તેમાં વધારો કરે છે, જેમાં જૈવવિવિધતા, જૈવિક ચક્ર અને જમીનની જૈવિક પ્રવૃત્તિનો સમાવેશ થાય છે. ઘણા અભ્યાસો દર્શાવે છે કે ઓર્ગેનિક ખેતી પદ્ધતિઓ પરંપરાગત પદ્ધતિઓ કરતાં પણ વધુ ઉપજ આપી શકે છે. નાઇટ્રોજન ખનિજીકરણ સંભવિત અને માઇક્રોબાયલ વિપુલતા અને વિવિધતા જેવા જમીન આરોગ્ય સૂચકાંકોમાં નોંધપાત્ર તફાવત, જે કાર્બનિક ખેતરોમાં વધુ હતા તે પણ જોઈ શકાય છે. ઓર્ગેનિક ખેતરોમાં માટીના આરોગ્યમાં વધારો થવાને કારણે જંતુઓ અને રોગોની ઘટનાઓ નોંધપાત્ર રીતે ઓછી થઈ છે. નાના પાયે સંકલિત ખેતી પ્રણાલી પર ભાર ગ્રામીણ વિસ્તારો અને તેમની અર્થવ્યવસ્થાને પુનર્જીવિત કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
ઓર્ગેનિક ખેતીના ફાયદા
1. તે પ્રદૂષણના સ્તરને ઘટાડીને પર્યાવરણની તંદુરસ્તી જાળવવામાં મદદ કરે છે.
2. તે ઉત્પાદનમાં અવશેષોના સ્તરને ઘટાડીને માનવ અને પ્રાણીઓના સ્વાસ્થ્યના જોખમોને ઘટાડે છે.
3. તે કૃષિ ઉત્પાદનને ટકાઉ સ્તરે રાખવામાં મદદ કરે છે.
4. તે કૃષિ ઉત્પાદન ખર્ચ ઘટાડે છે અને જમીનની તંદુરસ્તીમાં પણ સુધારો કરે છે.
5. તે ટૂંકા ગાળાના લાભ માટે કુદરતી સંસાધનોનો મહત્તમ ઉપયોગ સુનિશ્ચિત કરે છે અને ભાવિ પેઢી માટે તેનું સંરક્ષણ કરવામાં મદદ કરે છે.
6. તે માત્ર પ્રાણી અને મશીન બંને માટે ઊર્જા બચાવે છે, પરંતુ પાકની નિષ્ફળતાનું જોખમ પણ ઘટાડે છે.
7. તે જમીનના ભૌતિક ગુણધર્મોને સુધારે છે જેમ કે ગ્રાન્યુલેશન, સારી ખેડાણ, સારી વાયુમિશ્રણ, મૂળમાં સરળ પ્રવેશ અને પાણી રાખવાની ક્ષમતામાં સુધારો કરે છે અને ધોવાણ ઘટાડે છે.
8. તે જમીનના રાસાયણિક ગુણધર્મોને સુધારે છે જેમ કે માટીના પોષક તત્વોનો પુરવઠો અને જાળવણી, જળાશયો અને પર્યાવરણમાં પોષક તત્વોની ખોટ ઘટાડે છે અને અનુકૂળ રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓને પ્રોત્સાહન આપે છે.
